شهر اصفهان، با میراثی بی‌نظیر از هنر، معماری و فرهنگ، یکی از کانون‌های اصلی گردشگری ایران و منطقه به‌شمار می‌آید. با این وجود، تمرکز بیش‌ازحد بر اماکن مشهور نظیر میدان نقش جهان، موجب غفلت از ظرفیت‌های متعدد و کمتر شناخته‌شده‌ای شده است که می‌توانند در توسعه متوازن گردشگری نقش‌آفرین باشند. این مقاله، با تکیه بر مطالعات میدانی، داده‌های تطبیقی و تجارب جهانی، پتانسیل‌های مغفول گردشگری در اصفهان را شناسایی و تحلیل کرده و راهکارهایی مبتنی بر اصول توسعه پایدار ارائه می‌دهد.


1. گردشگری به‌مثابه ابزاری مؤثر در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در کلان‌شهرهای تاریخی همچون اصفهان عمل می‌کند.

با آنکه سهم عمده‌ای از گردشگران به مراکز شناخته‌شده مراجعه می‌کنند، اما پتانسیل‌های بکری در این شهر وجود دارد که می‌توانند با مدیریت صحیح، ضمن کاهش فشار بر زیرساخت‌های موجود، موجب پویایی بیشتر اقتصاد محلی و ارتقاء تعاملات فرهنگی شوند.

۲. ظرفیت‌های مغفول گردشگری در اصفهان

۲.۱. طبیعت‌گردی و گردشگری اکولوژیک
مناطق طبیعی پیرامونی نظیر کوهستان‌های نجف‌آباد، چادگان، فریدون‌شهر و تالاب گاوخونی دارای ظرفیت‌های بالقوه در زمینه اکوتوریسم و طبیعت‌گردی پایدار هستند. این نواحی با برخورداری از تنوع زیستی، جغرافیای منحصربه‌فرد و فرهنگ بومی، می‌توانند مخاطب گردشگران طبیعت‌دوست داخلی و بین‌المللی باشند.

۲.۲. گردشگری مذهبی و آیینی کمتر شناخته‌شده
در کنار زیارتگاه‌های پرآوازه، بقاع متبرکه محلی همچون امامزاده احمد و آثار دینی متعلق به زرتشتیان می‌توانند بستری برای گسترش گردشگری مذهبی با رویکرد بین‌فرهنگی فراهم آورند.

۲.۳. گردشگری فرهنگی و معاصر
جلوه‌های فرهنگی نوین نظیر گالری‌های هنر معاصر، کارگاه‌های صنایع‌دستی زنده، تئاتر خیابانی و پرفورمنس آرت در چهارباغ، از جمله ظرفیت‌هایی هستند که با حمایت هدفمند می‌توانند به برند فرهنگی شهر بدل شوند.

۲.۴. گردشگری صنعتی و نوستالژیک
زیرساخت‌های صنعتی دوره پهلوی، نظیر کارخانه‌های نساجی تاریخی و ایستگاه‌های راه‌آهن، قابلیت تبدیل‌شدن به مراکز بازدید تاریخی-صنعتی را دارند؛ موضوعی که در کشورهای پیشرو به‌شکل گسترده دنبال شده است.

۲.۵. گردشگری خوراک و آشپزی بومی
غذاهای بومی اصفهان نظیر بریانی، خورشت ماست و کوفته نخودچی، فرصت مناسبی برای توسعه تورهای غذاگردی فراهم می‌آورند. همچنین تجربه پخت‌وپز در خانه‌های سنتی محله جلفا می‌تواند تعامل فرهنگی عمیق‌تری را رقم زند.

۳. علل کم‌توجهی به این ظرفیت‌ها
تمرکز نهادهای متولی بر جاذبه‌های اصلی، نبود زیرساخت مناسب در مناطق حاشیه‌ای، فقدان پلتفرم‌های دیجیتال برای معرفی جاذبه‌های جایگزین و ضعف در تربیت راهنمایان تخصصی، از مهم‌ترین موانع فعال‌سازی این ظرفیت‌ها محسوب می‌شوند.

۴. الگوهای بین‌المللی موفق

بارسلونا: برنامه‌ریزی محله‌محور برای مدیریت تراکم گردشگر و بهره‌برداری از جاذبه‌های فرعی.

کیوتو: توسعه گردشگری فرهنگی در معابد کوچک و فعالیت‌های سنتی محلی.

استانبول: معرفی مناطق کمتر شناخته‌شده آسیایی شهر در قالب تورهای خوراک، پیاده‌گردی و فرهنگی.

۵. راهبردها و توصیه‌های اجرایی

تدوین نقشه جامع گردشگری اصفهان با رویکرد محله‌محور مبتنی بر فناوری GIS

حمایت دولتی و تسهیل‌گری برای توسعه استارتاپ‌های گردشگری جایگزین

آموزش هدفمند راهنمایان برای طراحی و اجرای تورهای تخصصی در زمینه‌های متنوع

بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و اینفلوئنسرها برای معرفی جاذبه‌های نوظهور

طراحی تورهای پایدار و محلی در حوزه غذاگردی، طبیعت‌گردی و هنرهای معاصر


شهر اصفهان در کنار جاذبه‌های جهانی‌اش، دارای گستره‌ای از ظرفیت‌های کمتر شناخته‌شده است که می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق، زیرساخت مناسب و مشارکت مردمی به ابزارهایی برای تحقق گردشگری پایدار تبدیل شوند. این مسیر نه‌تنها موجب کاهش فشار بر مراکز پرتردد خواهد شد، بلکه به توزیع متوازن‌تر منافع اقتصادی، حفظ تنوع فرهنگی و ارتقاء کیفیت تجربه گردشگر نیز کمک می‌کند